„Kiedy rozmawiałam z przyjaciółmi mieszkającymi za granicą, dowiedziałam się, że w niektórych krajach katolicy zamiast powstrzymywać się w piątek od jedzenia mięsa, mogą wybrać inną formę pokuty. Skąd taka różnica?"

Teresa

Schabowy w piątek?

Zgodnie z prawem Bożym chrześcijanin powinien czynić pokutę, która winna skłaniać do nawrócenia serca oraz miłości Boga i drugiego człowieka. Pismo Święte i ojcowie Kościoła zwracają uwagę na trzy formy pokuty: post, modlitwę i jałmużnę. Aby wspólnota Kościoła łączyła się między sobą we wspólnym podejmowaniu pokuty, na całym świecie ustanowione zostały „dni pokuty”. Wtedy to katolicy powinni poświęcać czas w sposób szczególny na modlitwę, wykonywać uczynki pobożności i miłości, podejmować akty umartwienia siebie przez wypełnianie własnych obowiązków z większą starannością, zwłaszcza zaś zachowywać post i wstrzemięźliwość (kan. 1249 KPK).

Które dni są w Kościele dniami i okresami pokuty? W kan. 1250 KPK ustawodawca zapisał, że są nimi poszczególne piątki całego roku oraz okres wielkiego postu. Jest to pewne minimum pokuty określone prawem kościelnym. Nikt nie zabrania zgodnie z natchnieniami serca pościć dodatkowo w inne dni roku.

Skąd różnice w przeżywaniu postu w różnych krajach? Ponieważ w wielu regionach świata różne zachowania mogą być zwyczajowo łączone z czynami pokutnymi, konferencje biskupów mają prawo dokładniej określić sposób zachowania postu i wstrzemięźliwości, jak również w całości lub części zastąpić post i wstrzemięźliwość innymi formami pokuty, zwłaszcza uczynkami miłości i praktykowaniem pobożności (kan. 1253 KPK). Dokonując tych zmian, biskupi biorą pod uwagę tradycję i kulturę poszczególnych narodów. W czasie podróży powinniśmy przestrzegać prawa pokutnego obowiązującego w danym miejscu.

Kto jest związany prawnie postem i wstrzemięźliwością? Według kan. 1252 KPK prawem o wstrzemięźliwości są związane osoby, które ukończyły czternasty rok życia. Prawem zaś o poście są związane wszystkie osoby pełnoletnie aż do rozpoczęcia sześćdziesiątego roku życia.

Czym różni się zachowywanie postu od wstrzemięźliwości? W Polsce w piątki powstrzymujemy się od spożywania pokarmów mięsnych. Nazywa się to „wstrzemięźliwością od pokarmów mięsnych” albo potocznie „postem jakościowym”. W Środę Popielcową oraz Wielki Piątek podejmujemy post (nazywany „postem ścisłym”). Polega on nie tylko na powstrzymaniu się od spożywania mięsa, ale również ograniczeniu ilości przyjmowanych produktów. W te dni wolno zjeść jeden posiłek do syta i dwa „mniejsze”. Przez cały wielki post wierni mają również obowiązek powstrzymać się od udziału w zabawach. Biskupi polscy zachęcają, by powstrzymywać się od spożywania mięsa także w Wigilię Bożego Narodzenia. Warto pamiętać, że zgodnie z kan. 1249 KPK ograniczenia w przyjmowaniu pokarmów nie powinny być jedynymi formami przeżywania dni pokuty.

Czy są wyjątki, gdy nie trzeba przestrzegać przepisów pokutnych? W piątki, w które wypadają uroczystości kościelne (np. Serca Pana Jezusa), wierni nie mają obowiązku zachowywać wstrzemięźliwości. Od niej również zwalnia każda sytuacja, kiedy nie ma możliwości powstrzymania się od spożywania mięsa (nie dotyczy to jednak dni, kiedy obowiązuje post ścisły). Wtedy katolicy powinni podjąć się innej formy pokuty. Gdyby przestrzeganie postu ścisłego miało negatywny wpływ na zdrowie (np. gdyby było sprzeczne z zaleceniami lekarskimi), wtedy wierni nie muszą go przestrzegać. Biskupi oraz proboszczowie mogą udzielić dyspensy od obowiązku przestrzegania dnia pokuty albo dokonać zamiany tego obowiązku na inne uczynki pobożne.

Ks. dr hab. Tomasz Jakubiak, prof. AKW

„tak rodzinie” Rok 2023, nr 3(189), s. 42.

Tekst przekazany Redakcji do druku w miesięczniku „tak rodzinie”. Ukazał się drukiem w numerze „tak rodzinie” Rok 2023, nr 3(189), s. 42. Prawa wydawnicze do tekstu, w tym do publikowania i rozpowszechniania w jakimkolwiek zakresie, posiada Wydawnictwo Sióstr Loretanek w Warszawie przy ul. Żeligowskiego 16/20, 04-476 Warszawa.